Το προφίλ των «δημοδιδασκάλων» του Αλληλοδιδακτικού Σχολείου Ερμιόνης κατά την περίοδο 1839-18541 (Β’)

Γιάννης Σπετσιώτης – Τζένη Ντεστάκου

Ιωάννης Παλληκαράκης

Με το Β.Δ. 22487/8 Μαρτίου 1847 μετατίθεται από το Δημοτικό Σχολείο Μυκόνου στο Σχολείο της πόλης μας, σε αντικατάσταση του Νικολάου Κοφινά, ο Ιωάννης Παλληκαράκης. Ο μηνιαίος μισθός του ορίζεται στις 50 δραχμές και χορηγείται από το Δημοτικό Ταμείο. Πέρασε, ωστόσο, ενάμισης μήνας και ο δημοδιδάσκαλος δεν εμφανίστηκε. Ο Δήμαρχος, Ιωάννης Οικονόμου, ενημέρωσε με την από 21-4-1847 αναφορά του τον Έπαρχο Σπετσών και Ερμιονίδος για την απουσία του, επισημαίνοντας πως τα παιδιά γυρίζουν στους δρόμους και υπάρχει κίνδυνος «ασθενείας ένεκα του καύσωνος του ηλίου». Ως εκ τούτου τον παρακαλεί να πράξει τα δέοντα, ώστε ο δημοδιδάσκαλος να παρουσιαστεί το συντομότερο δυνατόν. Σε αντίθετη περίπτωση, σημειώνει, μπορεί να επανέλθει «ο Αθανάσιος Παπαχριστοδούλου -τον θυμάσθε- δημότης του Δήμου Δρυόπης, τον οποίον ως εκ του πλησίον γιγνώσκομεν, ως χρηματίσας άλλοτε ενταύθα δημοδιδάσκαλος …και ο οποίος εφάνη τίμιος καθ’ όλη τη διάρκεια της υπηρεσίας του εις τον Δήμον μας».

Ο δημοδιδάσκαλος Ι.Π., όμως, είχε λάβει άδεια, για να τακτοποιήσει οικογενειακές του

υποθέσεις. Με τη λήξη της εμφανίστηκε στη θέση του, ως όφειλε, και ανέλαβε τα καθήκοντά του, ενώ η Δημοτική Αρχή ήταν εχθρική απέναντί του. Ο Ι.Π., χωρίς να διστάσει, υποβάλλει αναφορά προς το «Γενικόν επί των Δημοτικών Σχολείων Διευθυντήριον» και περιγράφει την άθλια κατάσταση του Σχολείου, καθώς και τις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει. Ο Ιωάννης Κοκκώνης από το Διευθυντήριο συντάσσει τη δική του αναφορά «Προς το Υπουργείον των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως» προτείνοντας: «Επειδή η Δημοτική Αρχή Ερμιόνης δεικνύει ολιγωρίαν περί της βελτιώσεως του εν τω Δήμω Σχολείου, ο δημοδιδάσκαλος καθίσταται περιττός. Είναι συμφέρον να μετατεθεί αλλαχού διά να συντελή εις την εκπαίδευσιν των αισθανομένων την εκ της παιδείας ωφέλειαν». Στη συνέχεια ο Υπουργός Γεώργιος Γλαράκης, με το από 2 Σεπτεμβρίου 1847 έγγραφο προς τον Νομάρχη Αργολίδας, εντέλλεται τη Δημοτική Αρχή Ερμιόνης «να φροντίσει περί της προμηθείας των απολύτως αναγκαίων εις την Σχολήν … και να αναφέρει σχετικώς».

Ζαχαρίας Στερρόγιαννης

Με το υπ. αρ. 8025/20-1-1848 Β.Δ. διορίζεται στο Σχολείο δημοδιδάσκαλος γ΄ τάξεως, ο Ζαχαρίας Στερρόγιαννης, ο οποίος παρακαλείται να παρουσιαστεί, άμεσα, στον Έπαρχο Σπετσών και να δώσει τον υπηρεσιακό όρκο, προκειμένου να αναλάβει τα καθήκοντά του. Ο δημοδιδάσκαλος, ωστόσο, αμέσως μετά τον διορισμό του, ζητάει και παίρνει από τον Έπαρχο Σπετσών 8/μερη άδεια. Στις 14 Απριλίου με αναφορά του στο Γενικό Διευθυντήριο αιτείται μετάθεσης για λόγους υγείας. «Ασθενώ βαρέως και αν παραμείνω εκείθε (δηλ. στην Ερμιόνη) θέλω υποφέρει δεινότερον». Φαίνεται πως το κλίμα της Ερμιόνης δεν τον σήκωνε και έτσι ο δημοδιδάσκαλος δεν επανήλθε στη θέση του. Ο Δήμαρχος Ερμιόνης και ο Νομάρχης Αργολίδος, ωστόσο, τον κατηγορούν ευθέως στο Υπουργείο πως είναι αδιάφορος, αμελής και χαρτοπαίχτης και ζητούν την άμεση αντικατάστασή του.

Κωνσταντίνος Δημητρίου

Στις 23 Ιουνίου 1848 με το υπ. αρ. 22487 Β.Δ. μετατίθεται στο Δημοτικό Σχολείο Ερμιόνης από το Δημοτικό Σχολείο Φυλής, ο δημοδιδάσκαλος Κωνσταντίνος Δημητρίου. Κρίνεται αναγκαίο να παρουσιαστεί αμέσως στη νέα του θέση και να παραλάβει το υλικό του Σχολείου, από τον προηγούμενο δημοδιδάσκαλο, Ζαχ. Στερρόγιαννη. «Να αναλάβεις τα χρέη σου, να τα εκτελείς μετά ζήλου και επιμελείας συμμορφούμενος με τας περί δημοδιδασκάλων διατάξεις», του διεμήνυσε, με έγγραφό του, ο Υπουργός, Δημ. Μανσόλας. Ο δημοδιδάσκαλος, όμως, δεν παρουσιάστηκε και επέλεξε να παραμείνει στον τόπο του, τον Κάλαμο του Δήμου Περαίας - Αττικοβοιωτίας. Εν τω μεταξύ, ο Υπουργός Δημήτριος Καλλιφρονάς τον είχε ήδη απολύσει. Από τον Κάλαμο ο Κ.Δ., με την από 7 Δεκεμβρίου 1850 αναφορά του, ζητά να διοριστεί ξανά στον Δήμο του και να δώσει τις δεύτερες εξετάσεις στο Διδασκαλείο. Η εισήγηση του Διευθυντηρίου προς τον Υπουργό ήταν θετική, καθώς υπήρχε έλλειψη εκπαιδευτικών στον «αρτισύστατον Δήμον» και όχι προς χάριν του δημοδιδάσκαλου. Στη συνέχεια, όμως, τα πράγματα δυσκόλεψαν περισσότερο γι’ αυτόν. Στη νέα του θέση ο Κ.Δ., καθώς ανέφερε, δεν λάμβανε κανονικά τους μισθούς του και ακόμη ήρθε σε προστριβή με τον Δήμαρχο και ορισμένους κατοίκους, όπως φαίνεται στην αναφορά της16ης Ιουνίου 1852.

Νικόλαος Δικαιοφύλαξ

Ο Νικόλαος Δικαιοφύλαξ ήταν ο επόμενος δημοδιδάσκαλος, που πήρε μετάθεση στην Ερμιόνη από το Δημοτικό Σχολείο Φυλής. Ωστόσο, όπως και ο προηγούμενος, δεν παρουσιάστηκε. Με την από 15 Δεκεμβρίου 1848 αναφορά του ζητάει αμέσως μετάθεση για λόγους υγείας, χωρίς αυτή να γίνει αποδεκτή. Μετά από έναν χρόνο, στις 17 Δεκεμβρίου 1849, επανέρχεται αναφέροντας: «Υποφέρω μεγάλως ως προς την μισθοδοσία μου εκ μέρους της Δημοτικής Αρχής… προσεβλήθην προσέτι προ πολλού η υγεία μου κυρίως ένεκα του νοσοδέστατου κλίματος του τόπου». Η αίτησή του δεν γίνεται ξανά αποδεκτή. Έτσι, στις 10 Ιανουαρίου 1851 υποβάλλει, εκ νέου, τρίτη αναφορά παρακαλώντας θερμά να μετατεθεί, γιατί δεν αντέχει πλέον οικονομικά, αφού δεν μισθοδοτείται. Ο Γενικός, όμως, επί των Δημοτικών Σχολείων ενημερώνει το Υπουργείο ότι ο δημοδιδάσκαλος Ν.Δ. «καθ’ όλον το εξαετές διάστημα της υπηρεσίας του απομακρυνόμενος αυθαιρέτως από την θέσιν του επί πολύν χρόνον καθώς έπραξε και εις το σχολείον Αιγαί- (έ)ων (Δήμος της Εύβοιας) και ύστερον και εις το της Ερμιόνης δις απών τρεις μήνας κατά τας αρχάς του παρελθόντος έτους… Προσεκλήθη παρά του Γεν. Διευθυντηρίου εις Β΄ εξετάσεις να εμφανισθεί εις το Διδασκαλείον κατά την 27^η Σεπτεμβρίου, δεν ενεφανίσθη δε πώποτε, περιφερόμενος έκτοτε ενταύθα και απελθών εις την πατρίδα του». Για τους λόγους αυτούς ζητήθηκε η συμμόρφωσή του και η αντικατάστασή του, σύμφωνα με το άρθρο 72 του Νόμου.

Επαμεινώνδας Τρίμης

Νέος δημοδιδάσκαλος του Σχολείου διορίστηκε ο Επαμεινώνδας Τρίμης, σύμφωνα με υπόδειξη του Ιωάννη Κοκκώνη. Ωστόσο, αν και έχει περάσει ένας μήνας από τον διορισμό του, ο Ε.Τ. δεν εμφανίσθηκε, καθώς σημειώνεται στην από 6-3-1851 αναφορά του Έπαρχου Σπετσών και Ερμιονίδος. Στις 15-3-1851 ο αρμόδιος (προσωρινός) Υπουργός, Ανδρόνικος Πάικος, τον καλεί σε απολογία. Ο δημοδιδάσκαλος απολογείται με την από 20-3-1851 αναφορά του λέγοντας ότι οικογενειακοί λόγοι, κυρίως, δεν του επιτρέπουν να αναλάβει υπηρεσία, ενώ αναγνωρίζει ότι το σχολείο επί 8μηνο παραμένει χωρίς δημοδιδάσκαλο. Τα πράγματα για τον Ε.Τ. εξελίχθηκαν πολύ άσχημα. Καθώς πληροφορούμεθα από την αναφορά του (27-1-1852), αν και είχε επιτυχώς ολοκληρώσει τις απολυτήριες εξετάσεις του στο Διδασκαλείον, ο Διευθυντής του, Ιωάννης Κοκκώνης, δεν του απένειμε το δίπλωμα, με αποτέλεσμα ο διορισμός του Ε.Τ. να καταστεί αδύνατος. Οι λόγοι της στάσης του Διευθυντή δεν έγιναν γνωστοί. Εικάζουμε, πως ο Διευθυντής του Διδασκαλείου Ι.Κ., όντας δυσαρεστημένος από τη στάση του Ε.Τ., καθώς ο ανωτέρω δημοδιδάσκαλος υπήρξε προσωπική του επιλογή για την Ερμιόνη, θέλησε με αυτόν τον τρόπο να τον τιμωρήσει.

Η υπόθεση διευθετήθηκε (έγγραφο 26-8-1852), όταν ο Ιωάννης Κοκκώνης αντικαταστάθηκε στο Διδασκαλείο από τον Γ. Χρυσοβέργη, Γυμνασιάρχη Ναυπλίου, στις 20 Ιουλίου 1852. Ο δημοδιδάσκαλος Ε.Τ. διορίζεται σε Δημοτικό Σχολείο των Αθηνών, στην Πλάκα. Η υγεία του όμως ήταν κλονισμένη και το έτος 1853 ζητά αναρρωτική άδεια, προκειμένου να επιστρέψει στον τόπο καταγωγής του, την Αίγινα.

Νικόλαος Καραπιπέρης

Ο Νικόλαος Καραπιπέρης ήταν ο τελευταίος δημοδιδάσκαλος του Σχολείου ως το 1854. Διοριστήριο έγγραφο δεν υπάρχει. Φαίνεται, όμως, ότι ο Ν.Κ. υπηρετούσε στο Σχολείο της Ερμιόνης από το 1851 και είχε εισπράξει επαίνους από την τοπική κοινωνία. Είναι σημαντικό, επίσης, και το έγγραφο του Νομάρχη Αργολιδοκορινθίας (1852), που αναφέρει ότι: «Οι υπερβολικοί έπαινοι και τα εγκώμια, τα οποία η Επιτροπή εξετάσεων, το Δημοτικόν Συμβούλιον και ο Δήμαρχος έπλεξαν υπέρ του δημοδιδασκάλου ήθελον μας φέρει δισταγμούς ως προς την αξίαν των τοιούτων επαίνων. Επειδή όμως και ο Έπαρχος Σπετσών παρετήρησεν ότι από τον διορισμόν του δημοδιδασκάλου τούτου εβελτιώθη η κατάστασις του Σχολείου διά τον ζήλον και τας επιμελείας αυτού, κρίνομεν διά αυτόν να συστήσωμεν εις το Υπουργείον όπως του απονεμηθεί έπαινος χάριν ενθαρρύνσεως».

Πράγματι στις 10-2-1853 ο αρμόδιος Υπουργός, Σταύρος Βλάχος, απονέμει ευαρέσκεια στον δημοδιδάσκαλο Ν.Κ. αναφέροντας ότι «εν καιρώ θα πράξωμεν υπέρ αυτού τα δέοντα». Συνιστά δε και στη Δημοτική Αρχή να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις προς αυτόν. Την ίδια χρονιά, (1853), ο Ν.Κ. διεξήγαγε τις εξετάσεις του Ιουνίου με εξαιρετική επιτυχία και υπέβαλε δείγματα της προόδου και της καλλιγραφίας των μαθητών στις εποπτεύουσες αρχές, ώστε και ο ίδιος ο Νομάρχης να αποδεχθεί «την επιμέλειάν του».

Στις 14-7-1854 η Επιτροπή του Δημοτικού Σχολείου Ερμιόνης εισηγείται την άμεση διακοπή των μαθημάτων για την επισκευή του διδακτηρίου. Η εισήγηση υποβάλλεται προς τις εποπτεύουσες αρχές και γίνεται αποδεκτή από το Υπουργείο. Τα μαθήματα διεκόπησαν μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου. Τέλος ο Υπουργός Γεώργιος Ψύλλας, με το από 21-10-1854 έγγραφό του, συνιστά στη Δημοτική Αρχή την αύξηση του μισθού του δημοδιδασκάλου Ν.Κ., γιατί με επιτυχία ολοκλήρωσε και τις δεύτερες εξετάσεις στο Διδασκαλείο και έγινε δημοδιδάσκαλος γ΄ τάξεως.

Πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους (Υ.Ε.Δ.Ε.: Α΄ περίοδος 1833-1847, Β΄ περίοδος 1848-1854).

Σημείωση:

1. Απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο μας, «Η Εκπαίδευση στην Ερμιόνη στα χρόνια του Καποδίστρια και του Όθωνα, 1829-1862».

Σχετικά κείμενα:

1. Η εκπαίδευση των κοριτσιών στην Ερμιόνη κατά τον 19^ο αιώνα - Ιστορική αναδρομή (2-3-2015)
2. Το προφίλ των «δημοδιδασκάλων» του Αλληλοδιδακτικού Σχολείου Ερμιόνης κατά την περίοδο 1839-1854 (Α’) (29-4-2015)