Με αναμμένους τους κινητήρες στην 135 ΣΜ

Γιώργος Κοβός, το κείμενο πρωτοδημοσιεύθηκε στο kathimerini.gr


Σκύρος, ώρα 12 το μεσημέρι. Βρισκόμαστε στην 135η Σμηναρχία Μάχης, όταν χτυπά το γκρι τηλέφωνο που συνδέεται με το Εθνικό Κέντρο Αεροπορικών Επιχειρήσεων και μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου ο ιπτάμενος που απάντησε φωνάζει «Scramble». Ακούγεται συναγερμός και δύο πλήρως εξοπλισμένοι συνάδελφοί του τρέχουν προς τα F16 επιφυλακής που βρίσκονται στα υπόστεγα της μονάδας. Μέσα σε πέντε λεπτά πρέπει να βρίσκονται στον αέρα, για να αναγνωρίσουν και να αναχαιτίσουν τα ξένα αεροσκάφη που παραβίασαν τον ελληνικό εναέριο χώρο. Αυτή είναι μια ρουτίνα που δεν αλλάζει ποτέ για περισσότερους από 200 Έλληνες πιλότους. Ακόμα κι αν έχει προηγηθεί το τραγικό συμβάν της απώλειας του Γιώργου Μπαλταδώρου, που σκόρπισε θλίψη σε ολόκληρη τη χώρα. Οι συνάδελφοι του σμηναγού που εκείνη την εβδομάδα πραγματοποιούσαν υπηρεσίες ετοιμότητας (readiness) μαζί του έζησαν στιγμές τεράστιας αγωνίας. Μέχρι τελευταία στιγμή διατηρούσαν την ελπίδα ότι πρόλαβε να εγκαταλείψει το αεροσκάφος. 
Το «Κ» βρέθηκε στη Σκύρο και κατέγραψε την καθημερινότητα των πιλότων, που σε μια περίοδο κορύφωσης της έντασης στο Αιγαίο καλούνται να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους και να συνεχίσουν κανονικά τη ζωή και τη δουλειά τους.
Στη Σκύρο υπάρχουν πάντα δύο αεροσκάφη επιφυλακής, άλλοτε F16 και άλλοτε Mirage 2000-5. Μόλις οι πιλότοι πάρουν εντολή να σηκωθούν, θα πρέπει το πολύ εντός πέντε λεπτών να βρίσκονται στον αέρα. Από το πρώτο φως της ημέρας έως το βράδυ. Κάποιες φορές η ετοιμότητα μετατρέπεται σε δίλεπτη, με τους πιλότους να βρίσκονται εντός των αεροσκαφών, με αναμμένους κινητήρες, περιμένοντας εντολή για απογείωση. Σπάνια, μπορεί να παραταθεί η ετοιμότητα μετά το τελευταίο φως της ημέρας, ανάλογα με τη δραστηριότητα των γειτόνων. Συνήθως όμως, μόλις βραδιάσει, αποδεσμεύονται και βρίσκονται σε ετοιμότητά μίας ώρας. Ένας ιπτάμενος μπορεί να σηκωθεί το πολύ σε τρεις πτήσεις ημερησίως, με διαφορά τουλάχιστον δύο ωρών η μία από την άλλη.

(Φωτογραφία: Βαγγέλης Ζαβός)

Από τα χρόνια της σχολής συμφιλιώνονται με την ιδέα ότι θα έχουν διπλή ζωή. «Μόλις κλείσει η καλύπτρα του πιλοτηρίου, κάθε αεροπόρος επικεντρώνεται στον στόχο του, χωρίς να σκέφτεται τι αφήνει πίσω ή τι θα συναντήσει όταν επιστρέψει», λέει ο Άγγελος Τ. – τα ονόματα των πιλότων δεν επιτρέπεται, βάσει κανονισμού, να δημοσιοποιηθούν ολόκληρα. Οι περισσότεροι δηλώνουν ότι επέλεξαν το επάγγελμά τους από πολύ μικρή ηλικία. «Ιπτάμενος γίνεται κάποιος γιατί του αρέσει η ιδέα», συμφωνούν όλα τα μέλη του πληρώματος επιφυλακής της Σκύρου. «Δεν γίνεται να μην το έχεις σκεφτεί από μικρός. Όλοι όσοι είμαστε εδώ έχουμε από έξι έως εννέα χρόνια που πετάμε. Ακόμα και τώρα, όταν βλέπουμε αεροπλάνα, καθόμαστε και χαζεύουμε». Ο Μαρίνος Λ. πήγαινε στην Α΄ Γυμνασίου όταν ανακοίνωσε στους γονείς του ότι θα γινόταν  Ίκαρος. Δεν έδωσαν σημασία, νομίζοντας ότι με τον καιρό θα άλλαζε γνώμη. Πλέον έχουν εξοικειωθεί με την ιδέα και καμαρώνουν. Πάντα όμως με αγωνία.
Η ουρά του αντιπάλου
Ένα F16 που σηκώνεται από τη Σκύρο μπορεί να βρεθεί στη Χίο σε πέντε λεπτά. Στη διάρκεια αναχαίτισης διατηρούν απόσταση περίπου πέντε μιλίων από τα τουρκικά αεροσκάφη. Αν προκύψει εμπλοκή, οι αποστάσεις μικραίνουν. Σύμφωνα με τους χειριστές,
η διαδικασία θυμίζει έναν κλέφτη που μπαίνει στο σπίτι σου. Μόλις τον αντιληφθείς, πηγαίνεις να τον αναγνωρίσεις. Αν φύγει, καλώς. Αν παραμείνει και αντισταθεί, ξεκινάει πάλη. Αυτό είναι η εμπλοκή, μια πάλη κατά την οποία προσπαθείς να «κερδίσεις την ουρά του αντιπάλου σου», να τον έχεις μπροστά σου. Στις εμπλοκές υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες που εφαρμόζουν οι Έλληνες πιλότοι για την ασφάλειά τους. Κάποια βίντεο με επικίνδυνους ελιγμούς που κυκλοφορούν αντιστοιχούν σε φάσεις που αυτοί οι κανόνες έφτασαν στα όριά τους. Δεν γνωρίζουμε αν οι Τούρκοι έχουν κάποιους αντίστοιχους. Γίνονται ποτέ παραβιάσεις του τουρκικού εναέριου χώρου από την ελληνική πλευρά; «Ποτέ», μας απαντούν κατηγορηματικά οι χειριστές. «Αν κάνουμε κάτι τέτοιο, είναι σαν να νομιμοποιούμε την τακτική τους».
Ο Δημήτρης Β. και ο Βαγγέλης Α. είχαν μόλις επιστρέψει από την αναχαίτιση δύο τουρκικών F16, που μπήκαν στον ελληνικό εναέριο χώρο, και μας περιέγραψαν την εμπειρία τους: «Όταν φτάσαμε εμείς, βρίσκονταν δυτικά της Μυτιλήνης. Από εκείνη την ώρα τούς είχαμε συνεχώς μπροστά μας, μέχρι που βγήκαν ανατολικά της Ρόδου. Ο καιρός ήταν άσχημος, με αρκετή σκόνη και σύννεφα από τα 5.000 έως τα 30.000 πόδια. Αν αθροίσουμε την κούραση λόγω της άσκησης Ηνίοχος που προηγήθηκε και το στρες, καταλαβαίνετε ότι μπορεί να οδηγηθούμε σε περίεργες καταστάσεις. Στην άσκηση οι πτήσεις μας διαρκούσαν περίπου δύο ώρες την ημέρα, αλλά, σε συνδυασμό με τη σχεδίαση και την ενημέρωση, προκύπτει συνολική απασχόληση περίπου δέκα ωρών».
Η ζωή τους, μας λένε, δεν διαφέρει από οποιουδήποτε ανθρώπου. Αναζητούν κι εκείνοι χρόνο για να παίξουν με τα παιδιά τους ή να ασχοληθούν με κάποιο χόμπι. Η δουλειά απαιτεί πολύ προσωπικό χρόνο. Μπορεί κάποιος να είναι σε επιφυλακή μία εβδομάδα και, μόλις επιστρέψει στο σπίτι του, να πρέπει να στήσει την επόμενη αποστολή. Πρόκειται επίσης για ένα επάγγελμα που απαιτεί διαρκή ενημέρωση και μελέτη. «Ο πόλεμος πάντα εξελίσσεται», μας λένε. «Προσπαθείς να αναβαθμίζεις τις γνώσεις σου».
Εκτός από αντιπυρικές στολές, ο εξοπλισμός επιβίωσής τους είναι πλήρης, για το ενδεχόμενο εγκατάλειψης αεροσκάφους. Η εκπαίδευσή τους περιλαμβάνει ασκήσεις τύπου parasail. Μόλις σηκωθούν σε εύλογο ύψος, πέφτουν στο νερό προστατεύοντας παράλληλα τον εξοπλισμό τους και ανοίγοντας το βαρκάκι που έχουν στην τσέπη τους.

Οι Βαγγέλης Α., Μαρίνος Λ. και Δημήτρης Μ. μελετούν απόρρητα δεδομένα και χάρτες. (Φωτογραφία: Βαγγέλης Ζαβός)

Κρίση και διακρίσεις
Η κρίση έχει επηρεάσει και τη δική τους δουλειά. Χαρακτηρίζουν «ακριβό σπορ» το να έχεις μαχητικά. Προσπαθούν να κρατήσουν ψηλά το επίπεδο υπηρεσιών, σε συνδυασμό με οικονομία χρημάτων. Οι αποδοχές των ιπταμένων μειώθηκαν περίπου 30% αυτά τα χρόνια. Είναι κάτι που δεν θέλουν να αναδείξουν. «Η κρίση μάς έχει επηρεάσει όλους», μας λένε. «Ό,τι συμβαίνει στους υπόλοιπους ανθρώπους συμβαίνει και σε εμάς. Εμείς και με λιγότερα χρήματα το ίδιο θα κάναμε, γιατί, αν κάτι μας διαφοροποιεί ως λαό, είναι οι αξίες. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να έχουμε αξιόπλοα αεροσκάφη για το συμφέρον της χώρας».
Πρόσφατα ο σμηναγός Βασίλης Καλογερίδης διακρίθηκε ως «Course warrior» στο τακτικό πρόγραμμα ηγεσίας του ΝΑΤΟ. Ο τίτλος αυτός σημαίνει ότι ψηφίστηκε από τους υπόλοιπους χειριστές ως ο πιλότος που όλοι θα ήθελαν στον σχηματισμό τους σε ενδεχόμενο πολεμικής αποστολής. Κατά καιρούς, πολλοί Έλληνες πιλότοι έχουν διακριθεί διεθνώς: ο Βαγγέλης Α. έχει διακριθεί κι εκείνος ως «Course warrior», ενώ ο Μαρίνος Λ. ανακηρύχθηκε πέρυσι καλύτερος σε στατιστικές κατηγορίες. «Αυτές οι βραβεύσεις αυξάνουν την αποτρεπτική ισχύ της χώρας. Οι πιλότοι των γειτόνων μας γνωρίζουν ότι έχουν να αντιμετωπίσουν ικανούς ανθρώπους, και αυτό είναι κάτι που επηρεάζει την ψυχολογία τους. Σκοπός μας, βέβαια, είναι να γινόμαστε όσο το δυνατόν καλύτεροι, για εμάς και την πατρίδα μας. Αυτό που θέλουμε να γνωρίζει ο κόσμος είναι ότι όλοι οι Έλληνες αεροπόροι είναι πάντα έτοιμοι να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε πρόκληση, σε οποιεσδήποτε συνθήκες», δηλώνουν.

Ο διοικητής της 135ΣΜ, σμήναρχος (Ι) Αντώνης Βασιλείου. (Φωτογραφία: Βαγγέλης Ζαβός)

Ψυχραιμότεροι όλων

Παρακολουθώντας την κλιμάκωση της έντασης στο Αιγαίο, μας δίνεται η εντύπωση ότι τα αεροσκάφη βρίσκονται τις τελευταίες εβδομάδες σε μεγαλύτερη εγρήγορση. Για τους πιλότους των readiness, όμως, αυτή η ένταση είναι καθημερινό φαινόμενο. Μιλώντας μαζί τους, δεν εισπράττεις την αγωνία των περισσότερων Ελλήνων για όσα ακούν ή διαβάζουν. Ακόμα και όταν υπάρξει αποκλιμάκωση σε θάλασσα και ξηρά, τα αεροσκάφη θα είναι πάντα σε ετοιμότητα. Είναι ο κοινός παρονομαστής του «κλίματος» στη Σκύρο. Τις ίδιες προκλήσεις αντιμετώπιζαν πάντα. Η παρενόχληση προ ημερών στο Σινούκ του πρωθυπουργού ή του ελικοπτέρου του αρχηγού ΓΕΣ δεν ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Μας θυμίζουν, για παράδειγμα, την παρενόχληση της πτήσης του τότε υπουργού Άμυνας Άκη Τσοχατζόπουλου. Όταν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αποσύρθηκαν, η ρουτίνα τους συνεχίστηκε. «Τα αεροσκάφη μας βρίσκονται πάντα σε κατάσταση ετοιμότητας και συχνά σηκώνονται για αναχαιτίσεις των αντίστοιχων τουρκικών, ενώ κάποιες από αυτές εξελίσσονται σε εμπλοκές», μας λέει ο σημερινός διοικητής της 135ης Σμηναρχίας Μάχης, σμήναρχος (Ι) κύριος Αντώνης Βασιλείου, ο οποίος ανήκε κι εκείνος παλιότερα στα πληρώματα επιφυλακής, εκτελώντας υπηρεσία με Mirage 2000. «Η συντηρούμενη ένταση είναι καθημερινή στο δικό μας κομμάτι, μια κατάσταση που εδώ και χρόνια έχει παγιωθεί με αυξομειώσεις στη συχνότητά της. Αυτό που συνέβαινε πριν από 35 χρόνια, όταν αποφοίτησα από τη σχολή, συμβαίνει και σήμερα». Ψυχραιμία λοιπόν. ■