Κυριακή 18 Φεβρουαρίου 2018

Σαρακοστή...Να γνωρίζω τι πιστεύω, Α.


Εισαγωγή :
 Ονομάζεται "Σαρακοστή" γιατί περιλαμβάνει σαράντα ημέρες νηστείας. Η ονομασία «Τεσσαρακοστή» αρχικά σήμαινε την τεσσαρακοστή (40ή) ημέρα πριν το Πάσχα, γρήγορα όμως το όνομα δόθηκε σε όλη την περίοδο της νηστείας πριν το Πάσχα. Πολλοί τοποθετούσαν και τη Μεγάλη Εβδομάδα στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, οπότε ο χρόνος των σαράντα ημερών διευρυνόταν. Ο χαρακτηρισμός «Μεγάλη» δε δίνεται για τη μεγάλη διάρκειά της, αλλά για τη σημασία της, σε ανάμνηση των Παθών του Χριστού


Αν και υπάρχει αντίστοιχη περίοδος νηστείας πριν από τα Χριστούγεννα η οποία ονομάζεται Μικρή Τεσσαρακοστή ή Σαρανταήμερο

Η Κυριακή της Συγχώρεσης (Forgiveness Sunday), που επίσης ονομάζεται Κυριακή του Τυροφάγου ή της Τυρινής (Cheesefare Sunday), είναι η τελευταία ημέρα της προ-Σαρακοστής. Είναι η Κυριακή μετά την Κυριακή του Απόκρεω(Meatfare Sunday) και την Κυριακή πριν από την Κυριακή της Ορθοδοξία

Η Μεγάλη Σαρακοστή αποτελεί την προετοιμασία των πιστών για τη γιορτή τηςΑνάστασης του Χριστού από την οποία και προσδιορίζεται κατ' έτος ως κινητή περίοδος. Διαρκεί από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι και την Παρασκευή πριν το Σάββατο του Λαζάρου, οπότε ακολουθεί η Κυριακή των Βαΐων και η Μεγάλη Εβδομάδα. Η δε Κυριακή των Βαΐων, είναι η τελευταία ημέρα της περιόδου αυτής. Η Mεγάλη Εβδομάδα δεν περιλαμβάνεται στη Σαρακοστή αν και συνεχίζεται η νηστεία που είναι ιδιαίτερα αυστηρότερη. Στη πραγματικότητα μαζί με την εβδομάδα των Αγίων Παθών είναι πεντηκονταθήμερη περίοδος.

 Σε όλες τις ημέρες της Μεγάλης Σαρακοστής τηρείται αυστηρή νηστεία εκτός του Σαββάτου και Κυριακής, όπου γίνεται κατάλυση οίνου και ελαίου, επιτρέπεται δηλαδή η κατανάλωση κρασιού και λαδιού. Στις υπόλοιπες ημέρες η νηστεία συνίσταται σε ξεροφαγία, δηλαδή σε φυτικές τροφές χωρίς έλαιο. Εξαίρεση αποτελεί:
Κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα τηρείται αυστηρή νηστεία ακόμα και το Μεγάλο Σάββατο όπου είναι και το μόνο Σάββατο του έτους που, σύμφωνα με τους κανόνες της εκκλησίας, δεν καταλύεται το λάδι. Εκ της ονομασίας αυτής, τα προς κατανάλωση νηστίσιμα τρόφιμα της περιόδου αυτής, αλλά και οποιαδήποτε έχουν σχέση μ΄ αυτή, ονομάζονται σαρακοστιανά, σε αντίθεση με τα πασχαλινά.


Η πρώτη εβδομάδα της Μεγάλης Σαρακοστής αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα, πρώτη μέρα της Μεγάλης Σαρακοστής. Η ονομασία «Καθαρή Εβδομάδα», αναφέρεται στον πνευματικό καθαρισμό που κάθε πιστός καλείται να υποβληθεί μέσω της νηστείας, της προσευχής, της μετανοίας, της υποδοχής των Ιερών Μυστηρίων και επαιτώντας τη συγχώρεση του γείτονά του. Επίσης, παραδοσιακά είναι η ώρα για τον εαρινό καθαρισμό, έτσι ώστε το εξωτερικό περιβάλλον του ενός, να ταιριάζει με την εσωτερική του διάθεση.
Όλη αυτή την εβδομάδα, η νηστεία είναι πιο αυστηρή. Αυτοί που έχουν τη δύναμη, ενθαρρύνονται να νηστεύουν εντελώς, τρώγοντας μόνο την Τετάρτη και την Παρασκευή το βράδυ, μετά την Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία. Εκείνοι που δεν είναι σε θέση να κρατήσουν μια τόσο αυστηρή νηστεία, ενθαρρύνονται να φάνε μόνο λίγο και στη συνέχεια μόνο ξηροφαγία (βλ. Άσωτος Υιός) μία φορά την ημέρα. Την Δευτέρα, δεν καταναλώνονται καθόλου τρόφιμα και την Τρίτη και την Πέμπτη, μόνο άψητα τρόφιμα. Τα γεύματα σερβίρονται το Σάββατο και την Κυριακή, αλλά αυτά είναι νηστήσιμα γεύματα, κατά τα οποία απαγορεύονται το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Στο Μεγάλο Απόδειπνο, κατά τις πρώτες τέσσερις ημέρες της Νηστείας (Δευτέρα έως Πέμπτη), ο Μεγάλος Κανόνας του Αγίου Ανδρέα Κρήτης διαιρείται σε τέσσερα μέρη και το ένα μέρος ψάλλεται κάθε βράδυ (για περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τον Μεγάλο
Κανόνα, ανατρέξτε στην Πέμπτη Εβδομάδα, παρακάτω).
Το Πρώτο Σάββατο ονομάζεται «Το Σάββατο των Αγίων Θεοδώρων», προς τιμήν του Αγίου Θεοδώρου την Πρόσληψη, μάρτυρα του 4ου αιώνα. Στο τέλος της Προηγιασμένης Θείας Λειτουργίας της Παρασκευής (καθότι, λειτουργικά, η ημέρα ξεκινά με τη δύση του ηλίου), ψάλλεται προς τον Άγιο Θεόδωρο ένας ειδικός κανόνας, ο οποίος συντάχθηκε από τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό. Στη συνέχεια, ο ιερέας ευλογεί τα κόλλυβα (βρασμένο σιτάρι με μέλι και σταφίδες), το οποίο διανέμεται στους πιστούς, σε ανάμνηση από το ακόλουθο θαύμα του Αγίου Θεοδώρου, το Πρώτο Σάββατο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Πενήντα χρόνια μετά το θάνατο του Αγίου Θεοδώρου, ο αυτοκράτορας Ιουλιανός ο Παραβάτης (361-363), ως μέρος της γενικής πολιτικής της δίωξης των Χριστιανών, διέταξε τον κυβερνήτη της Κωνσταντινούπολης κατά την πρώτη εβδομάδα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, να πασπαλιστούν όλα τα τρόφιμα στις αγορές, με το αίμα που προσφέρεται στα παγανιστικά είδωλα, γνωρίζοντας ότι ο λαός θα πεινάει μετά την αυστηρή νηστεία της πρώτης εβδομάδας. Ο Άγιος Θεόδωρος, εμφανίστηκε σε ένα όνειρο του Αρχιεπισκόπου Ευδοξίου, διατάζοντάς τον να ενημερώσει όλους τους Χριστιανούς, ώστε κανείς να μην αγοράσει τίποτα από τις αγορές, αλλά, αντιθέτως, να φάει μαγειρεμένο σιτάρι με μέλι (κόλλυβα).
Η Πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι η Εορτή της Ορθοδοξίας, η οποία τιμά την αποκατάσταση της προσκύνησης των εικόνων μετά την Εικονοκλαστική διαμάχη, η οποία θεωρείται ότι είναι ο θρίαμβος της Εκκλησίας πάνω από τις τελευταίες μεγάλες αιρέσεις που την προβλημάτιζαν (όλες οι κατοπινές αιρέσεις είναι απλά ένα αναμάσημα των προηγουμένων). Πριν από την Θεία Λειτουργία την ημέρα αυτή, μια ειδική λειτουργία (service), η οποία είναι γνωστή ως ο "Θρίαμβος της Ορθοδοξίας" που πραγματοποιείται στους καθεδρικούς ναούς και τα μεγάλα μοναστήρια, κατά την οποία διακηρύσσεται (που περιέχει αφορισμούς κατά των διαφόρων αιρέσεων και εγκώμια από εκείνους που έχουν πραγματοποιήσει νηστεία για να τη Χριστιανική πίστη) το συνοδικό. Το θέμα της ημέρας είναι η νίκη της Αληθινής Πίστης επάνω στην αίρεση. «Αφού κάθε παιδί του Θεού μπορεί να νικήσει τον κόσμο: με την πίστη μας» (Α΄ Ιωάννου 5:4)[14] Επίσης, οι εικόνες των αγίων μαρτυρούν ότι ο άνθρωπος, «δημιουργήθηκε κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση του Θεού» (Γένεσις 1:26),[15] μπορεί να γίνει ιερή και θεϊκή μέσω του καθαρισμού του εαυτού του, όπως η ζωντανή εικόνα του Θεού.

Την Πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής αρχικά τιμούσαν τους Προφήτες, όπως τον Μωυσή, τον Ααρών και τον Σαμουήλ. Η Λειτουργία του Προκείμενου και οι στίχοι του Αλληλούια, καθώς και την Επιστολή (προς Εβραίους 11:24-26,32-40) και αναγνώσεις του Ευαγγελίου (Κατά Ιωάννην 1:43-51)[16] που διορίζονται για την ημέρα, συνεχίζουν να αντικατοπτρίζουν αυτή την παλαιότερη χρήση.

Δεύτερη Εβδομάδα


Tην Δεύτερη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, τιμά τη μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, τον μεγάλο υπερασπιστή της Ορθόδοξης Εκκλησίας, το δόγμα του Ησυχασμού κατά της επίθεσης εναντίον του Βαρλαάμ από την Καλαβρία. Η Επιστολή προς Εβραίους 1:10-14; 2:1-3 και το Ευαγγέλιο Κατά Μάρκον 2:1-12.[17]
Όλη αυτή την εβδομάδα, μέχρι και την Έκτη Παρασκευή στην Σαρακοστή, μπορεί να ληφθεί ένα γεύμα την μέρα μαζί με ξηροφαγία. Μέχρι το Έκτο Σάββατο στην Σαρακοστή, οι νηστείες του Σαββάτου και της Κυριακής παραμένουν ίδιες όπως και στην Πρώτη Εβδομάδα.

Τρίτη Εβδομάδα


Η Προσκύνηση του Σταυρού εορτάζεται την τρίτη Κυριακή. Η προσκύνηση έρχεται αυτή την ημέρα, γιατί είναι εις το μέσον των σαράντα ημερών. Οι λειτουργίες (services) για αυτή την ημέρα είναι παρόμοιες με εκείνες για την Μεγάλη Εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου). Κατά τη διάρκεια του Ολονύκτιου Εσπερινού, ο ιερέας φέρνει τον σταυρό εις το κέντρο του ναού, όπου προσκυνάτε από τους κληρικούς και τους πιστούς. Παραμένει εις το κέντρο του ναού έως και την Παρασκευή της εβδομάδας που ακολουθεί (την Τέταρτη Εβδομάδα της Σαρακοστής).[18]
Η Επιστολή προς Εβραίους 4:14-5:6[19] και το Ευαγγέλιο Κατά Μάρκον 8:34-9:1

Τέταρτη Εβδομάδα

Αυτή η εβδομάδα εορτάζεται ως ένα είδος μεθεόρτιον (afterfeast) της Προσκύνησης του Σταυρού, κατά την οποία, κάποιοι από τους ύμνους από την προηγούμενη Κυριακή επαναλαμβάνονται κάθε μέρα. Τη Δευτέρα και την Τετάρτη από την Τέταρτη Εβδομάδα, η Προσκύνηση του Σταυρού, λαμβάνει χώρα κατά την Πρώτη Ώρα (επαναλαμβάνοντας ένα τμήμα της λειτουργίας από την Ολονυκτία της προηγούμενης Κυριακής). Την Παρασκευή της ίδιας εβδομάδας, η προσκύνηση λαμβάνει χώρα μετά την Ένατη Ώρα, μετά την οποία ο σταυρός επιστρέφει πανηγυρικά στο ιερό, από τον ιερέα και τον διάκονο.
Την Κυριακή που τελειώνει η Τέταρτη εβδομάδα είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακος, του οποίου το έργο, «Η Κλίμαξ της Θείας Ανόδου», έχει διαβαστεί σε ολόκληρη τη Νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Πέμπτη Εβδομάδα


Ρωσική Αγιογραφία που απεικονίζει τον Άγιο Ανδρέα Κρήτης (αριστερά) και την Αγία Μαρία της Αιγύπτου.
Την Πέμπτη της Πέμπτης Εβδομάδας, ψάλλεται ο Μεγάλος Κανόνας του Αγίου Ανδρέα Κρήτης. Αυτός είναι ο μακρύτερος κανόνας του εκκλησιαστικού έτους και κατά τη διάρκεια των εννέα Ωδών, οι περισσότεροι από κάθε πρόσωπο που αναφέρεται στη Βίβλο είναι στο μυαλό και συνδέεται με το θέμα της μετάνοιας. Εν αναμονή του Κανόνα, οι Εσπερινοί, το απόγευμα της Τετάρτης είναι περισσότερο από το κανονικό, με την πρόσθεση ειδικών στιχηρών τροπαρίων, προς τιμήν του Μεγάλου Κανόνος. Ο ίδιος ο Μέγας Κανών απαγγέλλεται κατά τη διάρκεια των Όρθρων για την Πέμπτη, ο οποίος συνήθως εορτάζεται από την προσμονή, την Τετάρτη το βράδυ, έτσι ώστε περισσότεροι άνθρωποι να μπορέσουν να τον παρακολουθήσουν.
Ως μέρος των Όρθρων του Μεγάλου Κανόνα, αναγιγνώσκεται η Ζωή της Αγίας Μαρίας της Αιγύπτου από τον Άγιο Σωφρόνιο, Πατριάρχης Ιεροσολύμων (634 - 638), ως παράδειγμα μετανοίας και υπερνικώντας τον πειρασμό. Επίσης, την ημέρα αυτή ψάλλεται το περίφημο κοντάκιο, «Ψυχή μου, ψυχή μου, ανάστα, τι καθεύδεις; ...» του Αγίου Ρωμανού του Μελωδού. Την επόμενη ημέρα (Σάββατο πρωί) τελείται ειδική Προηγιασμένη Λειτουργία και η νηστεία είναι ελαφρώς χαλαρή (επιτρέπονται το κρασί και το λάδι) ως παρηγοριά, μετά τη μακρά λειτουργία της προηγούμενης νύκτας.
Το Σάββατο της Πέμπτης Εβδομάδας είναι αφιερωμένο στη Θεοτόκο (Μητέρα του Θεού) και είναι γνωστό ως το "Σάββατο του Ακάθιστου", επειδή ο Ακάθιστος ύμνος της Παναγίας ψάλλεται κατά τη διάρκεια του Όρθρουεκείνης της ημέρας (και πάλι, συνήθως αναμένεται από το βράδυ της Παρασκευής).
Η Πέμπτη Κυριακή αφιερώνεται στην Αγία Μαρία την Αιγυπτία,[ της οποίας ο Βίος αναγνώσθηκε την εβδομάδα ενωρίτερα κατά την διάρκεια του Μεγάλου Κανόνα. Κατά το τέλος της Θείας Λειτουργίας πολλές εκκλησίες εορτάζουν την «Ευλογία των Αποξηραμένων Καρπών», σε ανάμνηση του βαθυστόχαστου ασκητισμού της Αγίας Μαρίας.

Έκτη Εβδομάδα


Αγιογραφία από την Ανάσταση του Λαζάρου (15ος αιώνας, Σχολή Novgorod). Στις περισσότερες εικόνες με θέμα τον θάνατο, τηνΑνάσταση και την βάφτιση, οι πύλες του ᾅδη είναι ορατές στο παρασκήνιο, όπως είναι κι' εδώ.
Κατά την διάρκεια της Έκτης Εβδομάδας, οι λειτουργίες της Σαρακοστής (Lenten services) ακολουθούν (are served), όπως θα ήταν κατά την δεύτερη και τρίτη εβδομάδα.
Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή τελειώνει με το πέρας της Ακολουθίας του Εσπερινού, την εσπέραν της Έκτης Παρασκευής και έχει τελειώσει ο Τεσσαρακονταήμερος κύκλος των αναγνωσμάτων της Παλαιάς Διαθήκης (η Γένεσις τελειώνει με τον απολογισμό της ταφής του Ιωσήφ, ο οποίος είναι ένας τύπος του Χριστού). Στην ίδια λειτουργία (service), αρχίζει και ο εορτασμός για το Σάββατο του Λαζάρου. Η Ανάσταση του Λαζάρου νοείται ως η προαναγγελία της Ανάστασης του Ιησού και πολλοί από του Αναστάσιμους ύμνους που κανονικά ψάλλονται την Κυριακή (και οι οποίοι θα αντικατασταθούν με τους ύμνους για την Κυριακή των Βαΐων), ψάλλονται στους Όρθρους το πρωί του Σαββάτου του Λαζάρου.




Η Κυριακή των Βαΐων διαφέρει από τις προηγούμενες Κυριακές, από το γεγονός ότι είναι μια από τις Μεγάλες Εορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Κανένα από το κανονικό Σαρακοστιανό υλικό δεν ψάλλεται την Κυριακή των Βαΐων, όπου το ψάρι, το κρασί και το λάδι επιτρέπονται στο τραπέζι. Η ευλογία των βαΐων (ή της ιτέας που έχει ιούλους [κατά το έαρ]) λαμβάνει χώρα στον Όρθρο το πρωί της Κυριακής και όλοι στέκονται κρατώντας βάια και αναμμένα κεριά, κατά τη διάρκεια των σημαντικών στιγμών της λειτουργίας (service).
Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στη Μεγάλη Είσοδο κατά την Θεία Λειτουργία το πρωί της Κυριακής των Βαΐων, καθότι λειτουργικά εκείνη η είσοδος αναδημιουργεί την είσοδο του Ιησού στην Ιερουσαλήμ. Τα θέματα του Σαββάτου του Λαζάρου και της Κυριακής των Βαΐων είναι αλληλένδετα και κάποιοι από τους ιδίους ύμνους (των οποίων το ένα από ταΑ πολυτίκια) ψάλλονται και τις δυο ημέρες. Οι λειτουργίες της Αγίας Εβδομάδας αρχίζουν το βράδυ της Κυριακής των Βαΐων και τα λειτουργικά χρώματα αλλάζουν από τις εορταστικές αποχρώσεις του Σαββάτου του Λαζάρου και της Κυριακής των Βαΐων επιστρέφουν στα μελαγχολικά χρώματα της Σαρακοστής.

Η Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα

Αν και τεχνικά, η Μεγάλη Εβδομάδα είναι ξεχωριστή από την Μεγάλη Τεσσαρακοστή, οι λειτουργίες (services) της αντικατοπτρίζουν αυτές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και περιέχονται στο ίδιο βιβλίο, το «Σαρακοστιανό Τριώδιον» ("Lenten Triodion"). Ενώ, κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, κάθε εβδομάδα έχει το δικό της θέμα, κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, κάθε ημέρα έχει το δικό της θέμα και πάλι με βάση τις αναγνώσεις του Ευαγγελίου για την εκάστοτε ημέρα:
  • Την Αγία και Μεγάλη ΔευτέραΙωσήφ του Ιακώβ ως ένας τύπος του Χριστού και τον απολογισμό της άκαρπης συκιάς(Κατά Ματθαίον 21:18-22)[21]
  • Την Αγία και Μεγάλη Τρίτη—Η παραβολή των δέκα παρθένων (Κατά Ματθαίον 25:1-13)
  • Την Αγία και Μεγάλη Τετάρτη—Η χρίση του Ιησού με μύρο (Κατά Ματθαίον 26:6-13)
Σημειώστε ότι για τις τρεις προηγούμενες ημέρες, λαμβάνεται ένα γεύμα την ημέρα, μαζί με ξηροφαγία.
Αυτή την ημέρα, μπορεί να γίνει κατάλυση ενός γεύματος μετά οίνου και ελαίου, επιτρέπεται δηλαδή η κατανάλωση ενός γεύματος μαζί με κρασί και λάδι.
Αυτή την ημέρα, δεν τρώγεται φαγητό.
Αυτή την ημέρα, μπορεί να καταναλωθεί ένα γεύμα μαζί με κρασί.
Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, η σειρά των λειτουργιών (services) συχνά φέρεται νωρίτερα κατά αρκετές ώρες: Ο Όρθρος να εορτάζεται από την αναμονή το βράδυ πριν και ο Εσπερινός την πρωία. Αυτή η "ανατροπή" δεν είναι κάτι που επιβάλλεται από τοτυπικό, αλλά έχει αναπτυχθεί από την πρακτική ανάγκη. Δεδομένου ότι ορισμένες από τις πιο σημαντικές αναγνώσεις και λειτουργικές δράσεις λαμβάνουν χώρα στη διάρκεια του Όρθρου, εορτάζεται το βράδυ (μάλλον αντί ενωρίς το πρωί, πριν το ξημέρωμα, όπως είναι σύνηθες στους Όρθρους), έτσι ώστε να μπορούν να παρακολουθήσουν περισσότεροι άνθρωποι. Δεδομένου ότι κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, ο Εσπερινός συνήθως συνδέεται είτε με την Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία ή την Θεία Λειτουργία και δεδομένου ότι οι πιστοί πρέπει να τηρούν μια συνολική νηστεία από όλα τα τρόφιμα και τα ποτά, προτού λάβουν τη Θεία Κοινωνία, εορτάζεται την πρωία (ο Εσπερινός της Μεγάλης Παρασκευής, είναι μια εξαίρεση σε αυτό, που συνήθως εορτάζεται το απόγευμα).
Ο ακολουθίες των Όρθρων για την Μεγάλη Δευτέρα έως την Πέμπτη, αναφέρονται ως «Προσευχή του Νυμφίου», επειδή το τροπάριο της ημέρας και το εξαποστειλάριο (ο ύμνος που ολοκληρώνει τον Κανόνα) αναπτύσσει το θέμα «Χριστός, ο Νυμφίος» (η Πέμπτη έχει το δικό της τροπάριο, αλλά χρησιμοποιεί το ίδιο εξαποστειλάριο). Η αγιογραφία που συχνά εμφανίζεται αυτές τις μέρες, απεικονίζει τον Ιησού και αναφέρεται ως «ο Νυμφίος», επειδή το ακάνθινο στεφάνι και ο χιτών της κοροϊδίας, είναι παράλληλα προς το στέμμα και τον χιτώνα που φοριέται από τον γαμπρό την ημέρα του γάμου του.
Αυτή η αγιογραφία συχνά συγχέεται με την οπτικά παρόμοια εικόνα του Χριστού ως τον Άνθρωπο των Θλίψεων, η οποία Τον δείχνει μετά την Σταύρωση στην ίδια πόζα, αλλά λείπει η ράβδος και ο χιτών, νεκρό, δείχνοντας τα σημάδια από τα καρφιά στα χέρια Του και την πληγή από το δόρυ στα πλευρά Του. Παρεμπιπτόντως, η Πέμπτη έχει τη δική της εικόνα, που δείχνει είτε το Μυστικό Δείπνο ή το Νιπτήρα ή και τις δύο. Το Πάθος του Χριστού θεωρείται ως ο γάμος του Σωτήρος με την νύφη του, την Εκκλησία.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου