ΤΟ ΚΟΥΡΕΜΑ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ.

Tου Γιώργου   Μπιλλίνη

Η απόφαση του Eurogroup να εμπλέξει τις "ανασφάλιστες" καταθέσεις στις περιπτώσεις πιθανής απαιτούμενης ανακεφαλαίωσης των πιστωτικών ιδρυμάτων, στα οποία οι αποταμιευτές τις έχουν εμπιστευτεί, δημιουργεί εκ των πραγμάτων μείζονος σημασίας παρενέργειες στις ροές κεφαλαίων εντός της ευρωζώνης, αλλά και εκτός αυτής.        
     1. Οι κεφαλαιούχοι των χωρών του Νότου, ιδιαίτερα εκείνων που αντιμετωπίζουν άμεσο δημοσιονομικό πρόβλημα, ουσιαστικά ΔΕΝ μπορούν να νιώσουν ασφαλείς σε καμία τράπεζα της χώρας τους. Ασχέτως του επενδυτικού προφίλ του Ιδρύματος, ακόμη κι αν η διαχείριση των χρημάτων των καταθετών του είναι η νουνεχέστερη, οι περιοριστικές πολιτικές που ασκούνται σε επίπεδο χώρας μειώνουν τα εισοδήματα και ελαττώνουν τη ρευστότητα. Μοιραία δυσμενοποιείται η θέση των δανειοληπτών, δυσκολεύεται η εξυπηρέτηση μεγάλου αριθμού δανείων και ωθούνται ανοδικά οι επισφάλειες. Άμεσο αποτέλεσμα οι συνεχείς κεφαλαιακές απώλειες των τραπεζών και η μετάπτωση τους σε καθεστώς υποχρεωτικής κεφαλαιακής ενίσχυσης. Και αυτό ως συνέπεια όχι δικών τους επιλογών, αλλά εξ αιτίας κεντρικών πολιτικών επιλογών των χωρών και των κυβερνήσεων.

 
   2. Η πιο πάνω παρενέργεια καθιστά το σύνολο του χρηματοπιστωτικού τομέα του "προβληματικού" Νότου ολοένα περισσότερο ελλειμματικό κεφαλαιακά και επομένως ύποπτο για να "κάνει χρήση" μέρους των αποταμιεύσεων, με σκοπό την ενδυνάμωση της κεφαλαιακής του επάρκειας, σε βάρος των καταθετών του.

     3. Είναι λοιπόν στις χώρες του Νότου πρωτίστως ο κίνδυνος της χώρας και δευτερευόντως ο κίνδυνος εκάστου συγκεκριμένου χρηματοπιστωτικού Ιδρύματος που απειλεί να πλήξει τα αποταμιευμένα κεφάλαια.

     4. Είναι γνωστό ότι τα κεφάλαια δεν αρέσκονται να παραμένουν σε καθεστώς ανασφάλειας. Επομένως, μοιραία, η ανάγκη για αποφυγή δυνητικών απωλειών θα οδηγήσει τους κατόχους τους στην αναζήτηση ασφαλέστερων προορισμών. Θα μεταφερθούν από περιβάλλοντα υψηλού κινδύνου σε περιβάλλοντα θεωρητικά ασφαλέστερα. Αυτό συνεπάγεται ότι οι χώρες του Νότου θα υποστούν μια σημαντική κεφαλαιακή αφαίμαξη, με πιθανότερους αποδέκτες του "φοβισμένου" χρήματος αφενός τους προστατευμένους τραπεζικούς τομείς της Άπω Ανατολής (Σιγκαπούρη, Χόνγκ Κόνγκ), των Εμιράτων και της Ελβετίας, αφετέρου τις ισχυρές πλεονασματικές χώρες του Ευρωζωνικού Βορρά (Γερμανία, Αυστρία, Ολλανδία).                                                                        

     5. Από το σημείο αυτό αρχίζει να γίνεται ορατή η επόμενη γκάμα συνεπειών. Οι οικονομίες του Νότου, που ήδη έχουν υποστεί σημαντικές κεφαλαιακές εκροές, κινδυνεύουν να απομείνουν χρηματοδοτικά απολύτως "άνυδρες". Οικονομίες κεφαλαιακά αποστερημένες, που αναζητούν (ή θα έπρεπε να αναζητούν) εναγωνίως κεφαλαιακή άρδευση, προκειμένου να μεταβληθούν σε χώρους υποδοχής επενδύσεων και συνακόλουθα δημιουργίας θέσεων εργασίας, θα δούν τη κατάσταση τους να επιδεινώνεται. Αντιθέτως οι χώρες του Βορρά θα αποκτήσουν ακόμη μεγαλύτερη ευχέρεια χρηματοδότησης των δικών τους οικονομιών.                                                                    
     6. Το ευρώ ως νόμισμα θα αποκτήσει - ήδη συμβαίνει - διαφορετική αξία από χώρα σε χώρα εντός της ζώνης του. Τα επιτόκια χορηγήσεων στις πλεονασματικές χώρες είναι πολύ χαμηλά και θα χαμηλώσουν περαιτέρω. Στις ελλειμματικές χώρες, με το προβληματικό τραπεζικό σύστημα, το ήδη υψηλό κόστος του χρήματος θα καταστεί απαγορευτικό. Και αυτό βέβαια υπό την αίρεση της σπάνιδος, άν όχι ανυπαρξίας, διαθέσιμου προς χορήγηση χρήματος.

     7. Στην Ελλάδα στα τέλη του 2007, στο υψηλότερο σημείο καταθετικής βάσης, το σύνολο των σωρευμένων κεφαλαίων στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα ήταν 237 δίς ευρώ. Οι χορηγήσεις άγγιζαν τα 270 δίς. Ο λόγος χορηγήσεων προς καταθέσεις κυμαινόταν μεσοσταθμικά περί το 110%. Πέντε χρόνια αργότερα οι χορηγήσεις παραμένουν σταθερές, αλλά οι απομείνασες στο σύστημα καταθέσεις μειώθηκαν σε 150-160 δίς, διαμορφώνοντας το λόγο χορηγήσεων προς καταθέσεις στα επίπεδα του 175%. Τα ελλείποντα από το σύστημα κεφάλαια αναπληρώνονται από την ΕΚΤ με απευθείας χρηματικές  μεταβιβάσεις έναντι ενεχύρων ή μέσω του μηχανισμού Emergency Liquidity Assistance από τη ΤτΕ. Μια πρόσθετη κεφαλαιακή εκροή εκ μέρους των κατόχων ποσών μεγαλύτερων των 100.000, πιθανότατα θα απομείωνε κατά 30-40 δίς ακόμη τη δεξαμενή του χρήματος, που θα παρέμενε εντός του ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Εάν σήμερα η οικονομία μας αντιμετωπίζει πιστωτική ασφυξία, δεν νομίζω ότι υπάρχει καταλληλότερη λέξη από τον "στραγγαλισμό", για να περιγράψει τη πιθανή υπό τα νέα δεδομένα μελλοντική δυνητική της κατάσταση.

    8. Είναι ευνόητο και καταληπτό ότι, ελλείψει εγχώριων πόρων, η μοναδική ελπίδα για εισροή νέων κεφαλαίων εναπόκειται στη πειστικότητα της ελληνικής οικονομίας να προσελκύσει αλλοδαπούς επενδυτές. Αυτό όμως φαντάζει ακόμη πιο απίθανο, αφού ιδεοληψίες, νοοτροπίες και συμπεριφορές δεκαετιών είναι αδύνατο να μεταβληθούν σύντομα και να επιτρέψουν ένα φιλικότερο επιχειρηματικό περιβάλλον. Ελλοχεύει λοιπόν ο κίνδυνος, το ακολουθούμενο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και ανάκτησης ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, να μην αποδώσει τα αναμενόμενα. Είναι πιθανό, αφού οδηγήσει στο χαμηλότερο σημείο-στόχο, στη σταθεροποίηση, μετά από το οποίο αναμένεται η επανεκκίνηση, αυτή να μην είναι εφικτή εξ αιτίας της απουσίας του βασικότερου προς τούτο εργαλείου, των απαιτούμενων κεφαλαίων χρηματοδότησης της ανάκαμψης.

    Εάν η απόφαση του Eurogroup δεν ελήφθη υπό "πίεση" (από την αδυναμία να δώσει οριστική λύση στο πρόβλημα των χρεών και το φόβο εν όψει των διαφαινόμενων τεράστιων μελλοντικών κεφαλαιακών τραπεζικών αναγκών από απώλειες κάθε είδους επισφαλών τοποθετήσεων), ή δεν υποκρύπτει Γερμανική ιδιοτέλεια για τη προστασία του δικού της "συστήματος" (Landesbanken, Deutsche Bank), τότε οι ισχυροί της ΕΕ θα πρέπει να επανεξετάσουν την απόφαση τους. Διαφορετικά, σύντομα ο Νότος, ακόμη και η βιομηχανικά ισχυρή Ιταλία, θα προσομοιάζει με κρανίου τόπο.